Nie ma dziś bardziej gorącego tematu w Polsce niż trwający od ponad miesiąca Strajk Kobiet. Tysiące kobiet protestują na ulicach miast przeciwko ograniczeniu prawa do aborcji. O sprawie mówi się w mediach i w parlamencie, często na ostro, w wysokich emocjach, czasem z użyciem siły.

Choć trudno w to uwierzyć, historia kolejny raz zatacza koło. Podobne wielotysięczne protesty kobiet odbywały się w Polsce sto lat temu. W ich wyniku 28 listopada 1918 roku Polki uzyskały prawa wyborcze. Dalsze prawa wywalczyły w kolejnych latach II Rzeczpospolitej. Jak przebiegała tamta walka? Pokojowo czy w drodze konfliktu? O co walczyły ówczesne Polki? Jakich używały środków? Kim są kobiety, którym współczesne pokolenia zawdzięczają równouprawnienie?

Na te pytania odpowie projekt Wolna Polka, zainicjowany przez dwie sadybiańskie organizacje: Towarzystwo Miasto Ogród Sadyba i Akademię Znajomych. Autorka projektu, Katarzyna Szczepaniak, edukatorka i propagatorka wiedzy na temat okresu II RP, zaprosiła specjalistki z kilku obszarów, aby opowiedziały o drodze Polek ku emancypacji w Dwudziestoleciu Międzywojennym. W kolejne środy między 19.00 a 20.00 będzie można wysłuchać w Internecie wykładów o nietuzinkowych kobietach II RP, które zasłużyły się w sprawie praw wyborczych, emancypacji osobistej i zawodowej, sportu, mody i sztuki. Wykłady na You Tube poprowadzą Marta Dzido, Anna Kowalczyk, Kasia Szczepaniak, Joanna Mruk i Magda Kąkolewska.

Komu zawdzięczamy prawa wyborcze Polek

Pierwszy wykład pt. Komu zawdzięczamy prawa wyborcze Polek? poprowadzi MartaDzido. To uznana i wielokrotnie nagradzana pisarka (m.in. Europejska Nagroda iteracka za powieść Frajda w 2019) i równocześnie równie wzięta reżyserka filmów.

Tematyce kobiet i ich równouprawnieniu Marta Dzido poświęciła dużą część swojej kariery. Dzido znalazła się wśród pięciu finalistek akcji Kobiety Kobietom oraz na liście 50 Śmiałych Kobiet 2018 „Wysokich Obcasów”. Była autorką zdjęć do filmu Podziemne państwo kobiet, a jako scenarzystka, współreżyserka i współproducentka zrealizowała nagradzane filmy dokumentalne: Solidarność według kobiet (specjalna nagroda Krzysztofa Kieślowskiego Beyond Borders), oraz pierwszy fabularyzowany dokument o walce polskich emancypantek Siłaczki (2018). Ten ostatni tytuł organizatorzy projektu udostępnią w Internecie w najbliższy weekend.

Przed pierwszym wykładem cyklu spytaliśmy Martę Dzido o to, jak doszło do wywalczenia praw wyborczych przez Polki i czy można wysnuć jakieś analogie między walką kobiet sprzed stu lat a tym, co dzieje się obecnie w Polsce.

Pierwszy wykład 25 listopada będzie dotyczył emancypacji politycznej kobiet w II RP. Jak doszło do tak rewolucyjnego etapu w życiu społecznym Polek, jakim było zdobycie prawa wyborczego? Czy to był główny postulat ówczesnych Polek?

Marta Dzido: Walka o prawa bez różnicy płci zaczęła się na długo przed rokiem 1918 i biegła wielotorowo: chodziło o prawo do kształcenia się na uczelniach wyższych, o prawo do pracy i posiadania własnych pieniędzy, prawo do samodzielnego decydowania o wyborze życiowego partnera, do dysponowania majątkiem, do aktywności w przestrzeni publicznej, do działalności politycznej. Na ziemiach polskich, w czasach pod zaborami ważnym aspektem, dyskutowanym przez polskie emancypantki była niepodległość kraju, jednak nie wyobrażały sobie one wolnej Polski, w której prawa polityczne ma tylko połowa społeczeństwa.

Czy wywalczenie przez polskie kobiety prawa wyborczego też odbywało się w atmosferze społecznego konfliktu czy jednak było procesem pokojowym?

Marta Dzido: Polskim sufrażystkom udawało się nawiązywać współpracę ponadzaborową i działać na rzecz wspólnej sprawy, razem z robotnicami organizowały wielotysięczne protesty, zrzeszały się w kooperatywy, tworząc pierwsze związki zawodowe, wykorzystywały luki w prawie, by mimo zakazów prowadzić kampanie wyborcze, miały konkretne programy polityczne.

Ówczesna prasa kpiła z nich, publikując karykatury i artykuły, których celem było ośmieszenie emancypantek: „Rozczochrane feministki, stare panny, wstrętne emancypantki, powinny być wierne roli matki-Polki i uczestniczyć w kwestiach społecznych bez hałasu, bez występowania na arenie publicznej.” – to są słowa sprzed ponad stu lat, ale brzmią podobnie do współczesnych wypowiedzi niektórych polityków, którzy krytykują dzisiejsze protesty.

Czy z działań polskich sufrażystek sprzed stu lat płyną jakieś wnioski dla współczesnych Polek?

Marta Dzido: Myślę, że walka emancypantek może być dla nas inspiracją. Ich odwaga, bezkompromisowość, kreatywność w stawianiu czoła przeszkodom, umiejętność wspólnego działania ponad podziałami, konsekwencja, wzajemne wspieranie się, siostrzeństwo i solidarność.

To, co dzieje się dziś, to właściwie dalszy ciąg procesu, który rozpoczęły nasze prababki. Prawo do decydowania o sobie, o własnym ciele, prawo do godnej opieki medycznej, do świadomego macierzyństwa, do antykoncepcji – to są prawa człowieka. Trzeba również mieć świadomość, że wywalczone prawa nie są dane raz na zawsze. By to zrozumieć potrzebna jest pogłębiona edukacja historyczna, którą proponujemy w ramach wykładów Wolna Polka.

Harmonogram cyklu

Inauguracyjny wykład Marty Dzido odbędzie się w środę, 25 listopada. Można go będzie obejrzeć na żywo na platformie You Tube w godz. 19.00-20.00. Link:  https://youtu.be/gSCeEtcXENs

Kolejne wykłady i film:

27-30.11 Bezpłatny dostęp do filmu „Siłaczki” (2018) w reżyserii Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego w dniach 27-30 XI: www.facebook.com/events/378879200111167

2.12 Emancypacja osobista i zawodowa – Anna Kowalczyk:  https://youtu.be/uCXNw1N_q7A

9.12 Gwiazdy sportu i nie tylko – Kasia Szczepaniak  https://youtu.be/kZEnfNvodsQ

16.12 Moda i prasa kobieca jako narzędzia zmian społecznych – Joanna Mruk:  https://youtu.be/Zv5Nctg5qGY

23.12 Artystki i projektantki swojego życia – Magda Kąkolewska:  https://youtu.be/B482Hh0-AbY

Projekt Wolna Polka jest finansowany ze środków Biura Edukacji m. st. Warszawy. Autorką i koordynatorką projektu jest Kasia Szczepaniak, edukatorka i propagatorka wiedzy na temat okresu II RP. Organizatorami wydarzenia są: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Miasto-Ogród Sadyba (koordynatorka: Aleksandra Karkowska) i Akademia Znajomych.

Portal Sadyba24.pl jest patronem medialnym projektu.